So Khoa hoc & Cong nghe Dak Nong

Thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu

• | In bài này |

Đánh giá:  / 0

DởHay 

Chi tiết

Được đăng ngày Thứ Sáu, 15 Tháng một 2021 14:36

Twitter

    Trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt từ khi tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện, Ðảng ta đã sớm có các định hướng và chỉ đạo đúng đắn về vị trí, vai trò của khoa học và công nghệ (KHCN) đối với sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước; đồng thời, luôn coi trọng và tạo điều kiện thuận lợi để KHCN phát triển.

    Bài viết của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng "Chuẩn bị và tiến hành thật tốt Ðại hội XIII của Ðảng, đưa đất nước bước vào một giai đoạn phát triển mới" nhấn mạnh quan điểm "Thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế".

    Trong bối cảnh hiện nay, mô hình tăng trưởng dựa vào thâm dụng vốn đầu tư, lao động giá rẻ và nguồn tài nguyên thiên nhiên không tái tạo đã không còn thích hợp; nhất là khi mà chỉ số kinh tế tri thức nước ta còn rất thấp; tăng trưởng kinh tế chủ yếu theo chiều rộng, chưa đạt mức trung bình của thế giới; tốc độ đổi mới công nghệ và tỷ trọng giá trị gia tăng thấp. Chính vì vậy, cần đổi mới mô hình tăng trưởng, cơ cấu lại nền kinh tế theo hướng nâng cao chất lượng, hiệu quả và năng lực cạnh tranh, phát triển đất nước nhanh và bền vững. Theo đó, con đường phát triển tất yếu phải dựa vào KHCN, nguồn nhân lực chất lượng cao và phát triển tri thức. Ðây chính là điểm mới được Ðảng ta nhấn mạnh trong Dự thảo Văn kiện Ðại hội XIII.

    Ðại hội XII của Ðảng xác định: "Phát triển mạnh mẽ khoa học và công nghệ, làm cho khoa học và công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế; bảo vệ môi trường, bảo đảm quốc phòng, an ninh". Trong Dự thảo Văn kiện trình Ðại hội XIII của Ðảng, quan điểm này tiếp tục được nhấn mạnh: "Tiếp tục quán triệt, thực hiện nhất quán chủ trương khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới mô hình tăng trưởng, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế". Khẳng định "khoa học, công nghệ thực sự là quốc sách hàng đầu" nghĩa là KHCN phải đứng hàng thứ nhất và đi trước một bước trong mọi chính sách phát triển của Ðảng và Nhà nước; mọi chủ trương, chính sách về kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đều phải dựa vào KHCN, được thực hiện bằng KHCN. Ðáng chú ý, trong Dự thảo Văn kiện, trên cơ sở thực tiễn triển khai, Ðảng ta xác định "KHCN là động lực quan trọng nhất để phát triển lực lượng sản xuất hiện đại, đổi mới mô hình tăng trưởng". Ðây là luận điểm quan trọng của Ðảng ta về phát triển KHCN trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

    Trong thời gian qua, KHCN nước ta đã có bước phát triển vượt bậc, đạt được nhiều thành tựu quan trọng, từng bước khẳng định vai trò động lực trong phát triển kinh tế - xã hội; đóng góp thiết thực trong nâng cao năng suất lao động, chất lượng sản phẩm, bảo vệ môi trường, bảo đảm an ninh, quốc phòng, cải thiện an sinh xã hội và chất lượng cuộc sống; đưa nước ta từ một nước thiếu gạo trở thành nước xuất khẩu gạo hàng đầu trên thế giới, từ nước kém phát triển gia nhập nhóm nước có thu nhập trung bình, đời sống nhân dân được cải thiện, cơ sở hạ tầng phát triển.

    Tuy nhiên, dù nhiều lần được khẳng định là quốc sách hàng đầu, nhưng KHCN nước ta chưa nhận được sự quan tâm đúng mức. Quá trình phát triển KHCN còn nhiều nút thắt cần tập trung tháo gỡ. Ðánh giá về vấn đề này, Dự thảo Văn kiện Ðại hội XIII chỉ rõ "KHCN chưa thực sự trở thành động lực then chốt thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội", "đầu tư cho KHCN còn thấp, hiệu quả chưa cao, chưa xuất phát từ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội". Thống kê sơ bộ cho thấy, vốn đầu tư cho phát triển KHCN ở nước ta chỉ đạt 12 - 13 USD/người, mức thấp trên thế giới, thấp hơn cả Phi-li-pin, In-đô-nê-xi-a… Ðội ngũ cán bộ KHCN tăng nhanh về số lượng, nhưng chất lượng chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn và còn bất hợp lý về cơ cấu ngành nghề và phân bố đội ngũ; giữa các lĩnh vực khoa học chưa có sự gắn kết chặt chẽ để phục vụ mục tiêu phát triển nhanh, bền vững đất nước...

    Cuộc cách mạng KHCN hiện đại đang có bước tiến như vũ bão (điển hình là cách mạng công nghiệp 4.0) diễn ra trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đã và đang tạo ra cơ hội hết sức thuận lợi để các nước, nhất là các nước đang phát triển nhanh chóng rút ngắn khoảng cách so với các nước phát triển. Nhưng đồng thời nó lại trở thành một trong những thách thức khó vượt qua bởi những nước phát triển có tiềm lực KHCN mạnh, có thể đi vào tương lai với tốc độ nhanh hơn nhiều so với các nước có tiềm lực KHCN yếu kém hơn. Tuy nhiên, kinh nghiệm của các nước phát triển trên thế giới và trong khu vực như: Hàn Quốc, Xin-ga-po, Nhật Bản hay như Mỹ, Ðức,… cho chúng ta thấy, biện pháp để đưa nền kinh tế phát triển nhanh, bền vững là phải dựa trên nền tảng nghiên cứu, ứng dụng mạnh mẽ KHCN. Trong đó, nhân tố quyết định trong việc vận dụng và phát triển KHCN hiện đại không phải là nguồn lực tài chính, hệ thống máy móc thiết bị, hay điều kiện tự nhiên, văn hóa - xã hội, mà đó là nguồn lực con người và thể chế.

    Để tạo bước đột phá phát triển KHCN, phải tập trung xây dựng hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia bằng hệ thống giải pháp đồng bộ. Sau đây cần tập trung vào một số giải pháp để nâng cao chất lượng đội ngũ trí thức KHCN:

    Một là, hoàn thiện quy hoạch phát triển nguồn nhân lực KHCN, coi trọng đào tạo bồi dưỡng những nhà trí thức, những nhà khoa học đầu đàn trong các ngành công nghệ cao, công nghệ mũi nhọn.

    Trong những năm qua, vấn đề quy hoạch phát triển nguồn nhân lực KHCN chưa được quan tâm đúng mức và thường dừng lại ở việc nêu ra các tiêu chuẩn chức danh chung nhất. Ðiều này làm cho việc quy hoạch phát triển đội ngũ trí thức KHCN trình độ cao thiếu cụ thể và chưa phù hợp.

    Hiện nay, KHCN phát triển rất nhanh; hơn nữa nước ta đang bước vào giai đoạn đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với phát triển kinh tế tri thức. Ðiều này dẫn đến sự đổi mới không ngừng công nghệ hiện đại, làm cho vòng đời của công nghệ ngày càng rút ngắn. Với tốc độ phát triển nhanh chóng này thì các nhà KHCN giỏi, đầu đàn có vai trò cực kỳ quan trọng vì chính họ là lực lượng tiên phong mở đường và lôi cuốn toàn bộ đội ngũ trí thức của nước nhà phát triển. Do vậy, việc đào tạo, bồi dưỡng các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học đầu đàn phải được xem là hướng ưu tiên, là khâu đột phá để thúc đẩy KHCN Việt Nam tiến lên.

    Việc xác định cán bộ KHCN đầu đàn không nên chỉ đơn thuần dựa vào học hàm, học vị, mà quan trọng là phải căn cứ vào thực tài với hai tiêu chí cơ bản: "1) Có khả năng đề xuất được hướng nghiên cứu đúng và chủ trì việc nghiên cứu giải quyết thành công các vấn đề KHCN quan trọng đáp ứng tốt yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. 2) Có khả năng tập hợp, đoàn kết, dìu dắt, hướng dẫn các tập thể khoa học mạnh (gồm phần lớn cán bộ khoa học trẻ) trong quá trình nghiên cứu và triển khai, qua đó, đào tạo, bồi dưỡng những nhà khoa học kế cận xứng đáng trong tương lai gần hoặc xa".

    Hai là, gắn kết chặt chẽ giữa KHCN với giáo dục và đào tạo. KHCN; giáo dục và đào tạo là hai lĩnh vực có mối quan hệ gắn bó chặt chẽ với nhau ở cả đầu ra và đầu vào, đồng thời tạo điều kiện, hỗ trợ nhau cùng phát triển. Do vậy, cần tiếp tục thực hiện tốt đường lối của Ðảng: Cùng với giáo dục và đào tạo, KHCN là quốc sách hàng đầu.

    Ba là, xây dựng nội dung chương trình và lựa chọn phương pháp đào tạo khoa học. Nội dung chương trình đào tạo đội ngũ trí thức KHCN phải được chuẩn hóa, hiện đại hóa phù hợp với từng ngành; tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế; đồng thời bám sát vào nhu cầu của thị trường. Xây dựng quy trình kiểm định chất lượng khoa học và phù hợp để bảo đảm đào tạo một đội ngũ trí thức trẻ có trình độ chuyên môn vững vàng, có năng lực sáng tạo không thua kém so với các nước tiên tiến trong khu vực.

    Kiên quyết loại bỏ phương pháp đào tạo theo kiểu "nhồi nhét kiến thức", người học thụ động và không phát triển được năng lực tư duy sáng tạo của người học. Áp dụng các phương pháp dạy học tiên tiến vào quá trình đào tạo đội ngũ trí thức KHCN. Trong đó, khâu đầu tiên là phải đẩy mạnh, tiến tới phổ cập phương pháp dạy học tích cực, hiện đại cho đội ngũ giảng viên. Trên cơ sở đó, giảng viên có vai trò gợi mở, kích thích tư duy sáng tạo, năng lực nghiên cứu khoa học, tự học, tự đào tạo của người học.

    Bốn là, xây dựng cơ sở vật chất KHCN để các nhà trí thức KHCN có điều kiện thuận lợi trong hoạt động nghiên cứu sáng tạo. Khẩn trương hoàn thiện và đưa vào sử dụng một cách hiệu quả các khu công nghệ cao ở Hòa Lạc và TP Hồ Chí Minh để tạo môi trường và điều kiện vật chất thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu sáng tạo của đội ngũ trí thức KHCN.

    Tăng cường đầu tư xây dựng một số viện nghiên cứu, cơ sở đào tạo có uy tín và bảo đảm đạt trình độ tiên tiến của khu vực, tiến tới tiếp cận với trình độ của các nước phát triển ở một số lĩnh vực mũi nhọn như công nghệ thông tin, viễn thông, công nghệ sinh học…

    Trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, hợp tác quốc tế về KHCN phải được đẩy mạnh nhằm khai thác những cơ hội mà toàn cầu hóa có thể mang lại. Trong điều kiện của nước ta hiện nay, cần nhập công nghệ từ các nước phát triển là chủ yếu nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển của các ngành kinh tế - kỹ thuật; đồng thời nâng cao năng lực KHCN nội sinh để tiếp thu có hiệu quả thành tựu KHCN hiện đại của thế giới.

    Năm là, đẩy mạnh xã hội hóa công tác đào tạo đội ngũ trí thức KHCN. Ngoài hệ thống giáo dục và đào tạo quốc dân, cần có cơ chế phù hợp để thu hút đẩy mạnh hợp tác quốc tế trong công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức KHCN thông qua việc liên kết với các trường đại học có uy tín, các tổ chức nghiên cứu quốc tế về đào tạo, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ. Mở rộng cơ hội để trí thức KHCN có thể đi học tập, nghiên cứu thực tế, thực tập sinh… ở các nước có trình độ KHCN tiên tiến. Ðồng thời, có chính sách thu hút trí thức Việt kiều tài giỏi trở về tham gia đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức KHCN.

    Lựa chọn những nhà khoa học trẻ, tài năng, có triển vọng và thành thạo ngoại ngữ để đưa đi làm việc tại các trung tâm khoa học lớn trên thế giới với những cam kết ràng buộc trách nhiệm rõ ràng, qua đó bồi dưỡng để bổ sung cho đội ngũ cán bộ khoa học đầu đàn có tầm cỡ quốc tế của đất nước trong tương lai.

    Huy động mọi nguồn lực, các thành phần kinh tế và các doanh nghiệp tham gia vào công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức KHCN. Phối hợp chặt chẽ giữa cơ sở đào tạo với doanh nghiệp để xây dựng tiêu chuẩn, kỹ năng nghề, thiết kế chương trình và tham gia vào quá trình giảng dạy, đánh giá kết quả học tập của người học.

    Trên đây là những giải pháp căn bản nhằm nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ trí thức KHCN. Những giải pháp này chỉ có hiệu quả khi được thực hiện một cách đồng bộ.

Nguồn: nhandan.com.vn